مدرسه علمیه ریحانه الرسول ساوه

( در بیان تکبّر) بدان که این صفت زشت ناهنجار هم فی نفسه دارای مفاسد است و هم از او مفاسد بسیار زاییده شود. این رذیله انسان را از کمالات ظاهری و باطنی و از حظوظ دنیوی و اخروی باز دارد، و تولید بغض و عداوت کند و انسان را از چشم خلایق بیندازد و پست و ناچیز کند، و مردم را وادار کند که با او معارضه به مثل کنند و او را خوار کنند و تحقیر نمایند. در حدیث کافی وارد است که حضرت صادق، علیه السلام، فرموده: “هیچ بنده ای نیست مگر آنکه در سر او لجامی است و فرشته ای است که آن را نگاه می دارد. پس وقتی که تکبر کند، می گوید:پایین بیا، خدای تو را پایین بیاورد.” . [ چهل حدیث ، نشر فرهنگی رجا ، 1368 ، ص 73 ]

سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(ع)َقُولُ:” کَانَ فِی وَصِیَّةِ النَّبِیِّ(ص)لِعَلِیٍّ(ع)َنْ قَالَ یَا عَلِیُّ أُوصِیکَ فِی نَفْسِکَ بِخِصَالٍ فَاحْفَظْهَا عَنِّی ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ أَعِنْهُ أَمَّا الاولَى فَالصِّدْقُ وَ لا تَخْرُجَنَّ مِنْ فِیکَ کَذِبَةٌ أَبَداً وَ….وَ السَّادِسَةُ الاخْذُ بِسُنَّتِی فِی صَلاتِی وَ صَوْمِی وَ صَدَقَتِی أَمَّا الصَّلاةُ فَالْخَمْسُونَ رَکْعَةً وَ أَمَّا الصِّیَامُ فَثَلاثَةُ أَیَّامٍ فِی الشَّهْرِ الْخَمِیسُ فِی أَوَّلِهِ وَ الارْبِعَاءُ فِی وَسَطِهِ وَ الْخَمِیسُ فِی آخِرِهِ وَ أَمَّا الصَّدَقَةُ فَجُهْدَکَ حَتَّى تَقُولَ قَدْ أَسْرَفْتُ وَ لَمْ تُسْرِفْ [ الشافی، ص 829.]

ششمین وصیت از وصایای نبیّ مکرم (صلی الله علیه و آله) به امیرالمؤمنین (علیه السلام) این است که: طبق سنت من در این سه چیز عمل کنید! احدی و خمسون، نمازهای نوافل و فرائض پنجاه و یک رکعت است در شبانه‌روز، به حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) توصیه می‌کنند که حتما نوافل بخوانی! نوافل، حفاظ‌های فرائضند، آنچه برای انسان در فریضه لازم است که همان حضور قلب و توجه به خدای متعال و تقرّب الی الله است، اگر کمبودی در آنها پیدا شد، نوافـل آن را جبـران می‌کنند. روزه هم در ماه سه روزِ پنجشنبه اول، پنجشنبه آخر و چهارشنبه وسط است. صدقه را هم به هر اندازه می‌توانی، تا آنجایی که انسان به حسب میل و رغبتی که به اموال خود دارد، می‌گوید: زیادی دادم! در حالی که نه، زیادی نداده است. نمی‌فرماید: باید اسراف کنید! چون در صدقه، حتما زیاده‌روی، ممدوح و مطلوب نیست: «لاَ تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ.» این طور نیست که انسان هر چه دارد، در راه خدا باید بدهد و خودش را، خانواده‌اش را، دچار احتیاج بکند. این، مراد نیست، بلکه مراد این است که بالاخره بقدر وُسع ات، بقدر جُهِدت صدقه را بده، هرچه می‌توانی! یکی از مؤثرترین علاج‌های شحّ قلبیِ انسان، دادنِ صدقه است. انسان به مال علاقه دارد، وقتی توانست بر این علاقه خود فائق بیاید، بخشی از این پول را در راه خدا بدهد، این مبارزۀ عملی است، با این حالت شحّی که فرمود: «وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.» ترکیبی از حالت حرص و بخل، شحّ است، همۀ ما کم و بیش ابتلا داریم! همین طور انسان دلش می‌خواهد بدست بیاورد، بدست بیاورد، بگیرد. این بیماری خطرناک را صدقه‌دادن، انفاق در راه خدا علاج می‌کند.

شرح حدیث ازامام خامنه ای (مدظله العالی)در ابتدای درس خارج91/12/15

رسول خدا (صلي الله عليه و آله) فرمود:

اگر توانستي در تمام شبانه روز كينه اي از كسي در دل نداشته باشي چنين باش كه اين كار از سنت من است . و هر كس سنت مرا زنده كند مرا زنده كرده و هركس مرا زنده كند ، در بهشت پيش من خواهد بود.

منبع: سنن النبي علامه طباطبائي (رحمه الله عليه ) ، ص 60

دعا براي تعجيل ظهور آن حضرت

منتظر با فهمي كه ازآثار و بركات ظهور دارد و نيز آگاهي از خسارت عظيمي كه از تأخير آن متوجه همه انسان ها مي شود، از صميم قلب براي ظهور مولايش دعا مي كند و از خداوند تعجيل در اين امر را مي خواهد. او مي داند كه مولايش نيز اين دعا را دوست دارد و خود نيز براي ظهور خود دعا مي كند و به شيعيانش نيز دستور داده كه براي فرجش بسيار دعا كنند:( أكثِروا الدُّعاءَ بِتَعجيلِ الفَرَجِ فَاِنَّ ذلِكَ فَرَجُكُم؛ براي تعجيل در فرج بسيار دعا كنيد كه اين گار خود فرج شماست .)

دعا بدون عمل فايده ندارد ؛ يعني اگر كسي براي فرج امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف دعا مي كند بايد براي فرج ايشان تلاش نيز بكند و به تناسب توان خود قدم هاي موثر و مفيدي براي رفع موانع ظهور و تبليغ و شناساندن حضرت به ديگران بردارد و ضمنا روح انتظار و به خصوص روح «خدمت در انتظار» را بر خود حاكم كند. چنين شخصي خود به خود در مسير همان اصلاحاتي كه قرار است حضرت  براي آن تشريف بياورند ، قرار گرفته است و عملا به مصلح جهاني پيوسته است . با حاكميت چنين روحي خود  به خود اصلاحات مادي و معنوي آغاز مي شود و اين خود فرجي نسبي و از سنخ  همان زيبايي هايي است كه حضرت به ارمغان مي آورند .در واقع كسي كه با پشتوانه روح انتظار، براي تعجيل فرج امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف دعا مي كند، چون دعاي او از چنين پشتوانه مهمي برخوردار است ، همين دعا  او را به حركت عميق تر در جريان خدمت در انتظار مي كشاند و اين يعني فرج و اصلاحات حقيقي. به عبارت ديگر روح انتظار و روح خدمت در انتظار از انسان يك مصلح مي سازد كه با مصلح جهاني شباهت و سنخيت پيدا مي كند .با او كاري مي كند كه در هر كجا باشد، منشا خدمات ،اصلاحات و پيشرفت هاي مادي و معنوي مي شود و در هر كجا هست ،وجودي مبارك دارد .

بنابراين مي توان نتيجه گرفت كه دعاي حقيقي كه همان دعاي از صميم قلب و همراه با آمادگي و عمل براي ظهور است، نقش اساسي و كليدي در فرج امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف دارد .اگر هر يك از ما تلاش كند كه دعا گوي حقيقي حضرت باشد ، به يقين كمك بزرگي به ظهور حضرت كرده است و به عبارت ديگر هر قدر تعداد دعا گويان حضرت بيشتر شود ، به ظهور نزديكتر مي شويم.

امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف دستور داده اند كه هر كس از ما براي ظهور ايشان دعا كنيم ، پس ما نيز موظفيم امر ايشان را اطاعت نماييم  و خود را به عنوان يك دعا گو بسازيم. اگر چنين كرديم و با اضطرار يك مصيبت زده كه بار سنگين دوري امام و پدرش را به دوش مي كشد، عاجزانه به درگاه الهي دعا گرديم و ناله و ندبه سر داديم، بدون شك خداوند دعاي مارا اجابت خواهد كرد و موانع ظهور به طور چشم گير و با سرعت برداشته خواهد شد.

امام صادق عليه السلام درباره تاثير دعاي حقيقي در فرج امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف چنين مي فرمايند:

«خداوند به حضرت ابراهيم عليه السلام وحي فرستاد كه ساره به زودي فرزندي مي آورد و اولادش( بني اسرائيل) چهار صد سال گرفتار خواهند شد، چون گرفتاري بني اسرائيل به طول انجاميد چهل صبح رو به درگاه الهي آورده، به گريه و زاري پرداختند. خداوند به موسي و هارون وحي فرستاد كه آن ها را  از شر فرعون نجات دهد و صد و هفتاد سال از چهارصد سال گرفتاري آن ها را برداشت.»

سپس امام صادق عليه السلام فرمودند: « هم چنين شما هم اگر مثل بني اسرائيل به درگاه خداوند به گريه و زاري بپردازيد، خداوند فرج مارانزديك خواهد كرد .اما اگر چنين نباشيد، اين سختي تا پايان مدتش ادامه خواهد داشت.»

دعا براي حضرت بايد به تناسب شرايط حضرت و شيعيانش باشد. هم حضرت و هم شيعيانش در سختي و اضطرار قرار دارند. لذا دعاي ما نيزبايد دعاي شخص مضطر باشد نه دعاي عادي و رسمي و نه دعايي كه فقط لقلقه زبان باشد. دعاي ما براي حضرت بايد همانند كسي باشدكه خود يا عزيزترين كسانش در اثر يك بيماري در شرف مرگ قرار گرفته اند و پزشكان نيز آنها را نااميد كرده باشند يا دعاي كسي كه عزيزترين كسانش گم شده اند يا به گروگان رفته اند و خطر مرگ آن ها را تهديد مي كند. تا زماني كه مثل بني اسرائيل با حال اضطرار و از صميم قلب دعا نكنيم، ما از دعاي راستين دوريم و اجابتي هم در كار نخواهد بود پس بياييم همه با هم از صميم قلب و با توجه به حجم عظيم مصائب خودمان و مردم جهان دعا كنيم .  

منبع : ويژه نامه آشتي با امام زمان ، شماره 2، ص27

شرح صدر

يكي از ويژگي هاي قلب مومن شرح صدر است كه از بزرگ ترين نعمت هاي الهي بوده و نصيب مومنان مي گردد و پيش از همه نصيب رسول خدا صلي الله عليه و آله گرديد، البته شرح صدري كه خداوند به نبي عطا مي كند براي انجام رسالتش مي باشد و شرح صدري كه به مومن عطا مي كند براي پذيرش اسلام است .

شرح صدر به معناي گشودن سينه و وسعت دادن  مي باشد. در قرآن كريم داريم كه :« فَمَن يُرِدِ اللهُ أَن يهدِيهُ يَشرَح صَدرَهُ لِلإسلامِ وَ مَن يرِدأن يضِلَّهُ يَجعَل صَدرَهُ ضَيقاً؛ آن كس را كه خدا بخواهد هدايت كند، سينه اش را براي پذيرش اسلام گشاده مي سازد و آن كسي كه را كه( به خاطر اعمال خلافش )بخواهد گمراه بسازد.»

كسي كه خداوند سينه اش را براي قبول اسلام _ كه همان تسليم بودن است _ گشاده كرده ، در حقيقت سينه اش را براي تسليم در برابر اعتقادات صحيح و عمل صالح وسعت داده است ، به طوري كه هر چه از حق و صحيح است اگر به او پيشنهاد شود ، آن را مي پذيرد ؛ كه چشم بصيرتش نوري دارد كه هميشه به اعتقاد و عمل صحيح مي تابد.

از سفارشات پيامبر صلي الله عليه و آله به ابن مسعود است كه :

خداوند قلب هر كس را كه آماده ي پذيرفتن اسلام نمايد ، از جانب خويش داراي نور و روشني خواهد كرد ، چون هر گاه نور در قلبي قرار گيرد، آن قلب وسعت و آمادگي پبدا مي كند .از رسول خدا صلي الله عليه و آله در مورد علامت آن پرسيدند حضرت فرمود: دل بريدن از دنيا و بي توجهي به آن و توجه به سوي آخرت و آمادگي براي مرگ قبل از آن كه فرصت از دست برود . هر كس در دنيا زهد پيشه كند، آرزويش را كوتاه كند و دنيا را به اهلش وا گذارد اين نور در قلبش تابيده مي شود.

وقتي ميوه ي شيرين شرح صدر در سينه ي مومن به بار نشيند ، مكنت و قدرت و مال و ثروت در نظرش ناچيز مي آيد زيرا قلبش چنان وسعتي مي يابد كه اگر همه ي دنيا به او عطا شود،او را از خود بي خود نكند و آن را عظيم نشمارد . نور حق تعالي در دل فروزان است و به جز خدا ، به كسي دل نمي بند. وقتي بزرگي خدا در نظرش جلوه گر شد ديگر خود را به واسطه ي آنچه از دنيا به او رسيده است بزرگ نمي بيند و فقط در صدد جلب رضايت خدا و خدمت به خلق است و چون خدا خواه شده است ، نه خود خواه ، در برابر خلق تواضع مي كند و به وسيله ي آن عزت و شرف بسياري به دست مي آورد.

آثار و فوايد شرح صدر

1. افزايش حلم وبردباري : يكي از نمونه هاي شرح صدر بردباري است . اميرالمومنين عليه السلام مي فرمايد: «المِعبَرِمِفتَاحُ الفَرجِ؛ شكيبايي ،كليد گشايش در كارهاست.»

2. افزايش شادي ونشاط : انسان ، ظرفيت و سعه ي صدر خود در كاميابي ها و شادي ها و پيروزي ها از خود واكنش نشان مي دهد .

3. تسليم خدا بودن : نتيجه ي تسليم خدا بودن ، شرح صدر و باز بودن سينه است :« فَمَن يرِدِ اللهُ أَن يهدِيهُ يَشرَح صَدرَهُ لِلإسلامِ…»اسلام در آيه ، به معناي لغوي تسليم است.

4. برخورداري از شرح صدر : زمينه ي پذيرش اسلام :«فَمَن شَرَحَ اللهُ صَدرَهُ للاسلام فَهُوَ عَلَي نُورٍ مِن رَبِّهِ…».

در پايان به اين نكته اشاره كنيم كه شرح صدر مومن براي پذيرش راحت تر و سزيع تر، اسلام است ، اما شرح صدر پيامبر وسيله اي براي پذيرش بهتر مسئوليت هاست تا در پرتو آن ، رسالت خطير خود را به طور كامل به انجام برساند.

كليد واژه ها: شرح صدر ،صدر ، قلب

منبع : معنا شناسي قلب در قرآن ، ظريفه كهراريان، ص 84