مدرسه علمیه ریحانه الرسول ساوه

شرح صدر

يكي از ويژگي هاي قلب مومن شرح صدر است كه از بزرگ ترين نعمت هاي الهي بوده و نصيب مومنان مي گردد و پيش از همه نصيب رسول خدا صلي الله عليه و آله گرديد، البته شرح صدري كه خداوند به نبي عطا مي كند براي انجام رسالتش مي باشد و شرح صدري كه به مومن عطا مي كند براي پذيرش اسلام است .

شرح صدر به معناي گشودن سينه و وسعت دادن  مي باشد. در قرآن كريم داريم كه :« فَمَن يُرِدِ اللهُ أَن يهدِيهُ يَشرَح صَدرَهُ لِلإسلامِ وَ مَن يرِدأن يضِلَّهُ يَجعَل صَدرَهُ ضَيقاً؛ آن كس را كه خدا بخواهد هدايت كند، سينه اش را براي پذيرش اسلام گشاده مي سازد و آن كسي كه را كه( به خاطر اعمال خلافش )بخواهد گمراه بسازد.»

كسي كه خداوند سينه اش را براي قبول اسلام _ كه همان تسليم بودن است _ گشاده كرده ، در حقيقت سينه اش را براي تسليم در برابر اعتقادات صحيح و عمل صالح وسعت داده است ، به طوري كه هر چه از حق و صحيح است اگر به او پيشنهاد شود ، آن را مي پذيرد ؛ كه چشم بصيرتش نوري دارد كه هميشه به اعتقاد و عمل صحيح مي تابد.

از سفارشات پيامبر صلي الله عليه و آله به ابن مسعود است كه :

خداوند قلب هر كس را كه آماده ي پذيرفتن اسلام نمايد ، از جانب خويش داراي نور و روشني خواهد كرد ، چون هر گاه نور در قلبي قرار گيرد، آن قلب وسعت و آمادگي پبدا مي كند .از رسول خدا صلي الله عليه و آله در مورد علامت آن پرسيدند حضرت فرمود: دل بريدن از دنيا و بي توجهي به آن و توجه به سوي آخرت و آمادگي براي مرگ قبل از آن كه فرصت از دست برود . هر كس در دنيا زهد پيشه كند، آرزويش را كوتاه كند و دنيا را به اهلش وا گذارد اين نور در قلبش تابيده مي شود.

وقتي ميوه ي شيرين شرح صدر در سينه ي مومن به بار نشيند ، مكنت و قدرت و مال و ثروت در نظرش ناچيز مي آيد زيرا قلبش چنان وسعتي مي يابد كه اگر همه ي دنيا به او عطا شود،او را از خود بي خود نكند و آن را عظيم نشمارد . نور حق تعالي در دل فروزان است و به جز خدا ، به كسي دل نمي بند. وقتي بزرگي خدا در نظرش جلوه گر شد ديگر خود را به واسطه ي آنچه از دنيا به او رسيده است بزرگ نمي بيند و فقط در صدد جلب رضايت خدا و خدمت به خلق است و چون خدا خواه شده است ، نه خود خواه ، در برابر خلق تواضع مي كند و به وسيله ي آن عزت و شرف بسياري به دست مي آورد.

آثار و فوايد شرح صدر

1. افزايش حلم وبردباري : يكي از نمونه هاي شرح صدر بردباري است . اميرالمومنين عليه السلام مي فرمايد: «المِعبَرِمِفتَاحُ الفَرجِ؛ شكيبايي ،كليد گشايش در كارهاست.»

2. افزايش شادي ونشاط : انسان ، ظرفيت و سعه ي صدر خود در كاميابي ها و شادي ها و پيروزي ها از خود واكنش نشان مي دهد .

3. تسليم خدا بودن : نتيجه ي تسليم خدا بودن ، شرح صدر و باز بودن سينه است :« فَمَن يرِدِ اللهُ أَن يهدِيهُ يَشرَح صَدرَهُ لِلإسلامِ…»اسلام در آيه ، به معناي لغوي تسليم است.

4. برخورداري از شرح صدر : زمينه ي پذيرش اسلام :«فَمَن شَرَحَ اللهُ صَدرَهُ للاسلام فَهُوَ عَلَي نُورٍ مِن رَبِّهِ…».

در پايان به اين نكته اشاره كنيم كه شرح صدر مومن براي پذيرش راحت تر و سزيع تر، اسلام است ، اما شرح صدر پيامبر وسيله اي براي پذيرش بهتر مسئوليت هاست تا در پرتو آن ، رسالت خطير خود را به طور كامل به انجام برساند.

كليد واژه ها: شرح صدر ،صدر ، قلب

منبع : معنا شناسي قلب در قرآن ، ظريفه كهراريان، ص 84

فرهنگ مزاح

فرهنگ مزاح مهم است . ائمه ي ما نيز خودشان اهل مزاح بودند . يونس شيباني خدمت امام صادق عليه السلام آمد، آن حضرت پرسيد : دوستان و رفقاي ما چطورند؟ گفت خوبند ، نماز مي خوانند و شروع به تعريف كردن از عبادت آن ها نمود . آن حضرت فرمود: آيا آن ها اهل شوخي و مزاح هم هستند ؟ عرض كرد: خير يابن رسول الله !خيلي اهل شوخي و مزاح نيستند . فرمود: از جانب من به آن ها بگوييد كه باهم  شوخي و مزاح داشته باشند ، منتها در حد صداقت. منتها در حد صداقت. پيغمبر اكرم مي فرمايند: « إنّي لَأمزَحُ»؛ من خودم اهل شوخي هستم « وَ لَا أَ قُولُ إلّا حَقّا»؛ و چيزي جز حق نمي گويم . مزاح فرهنگي دارد. شخصي امام حسن عليه السلام را خيلي دوست داشت و انسان شوخي بود ، گاه گاهي خدمت آقا مي آمد و بعضي جريان ها را نقل مي كرد و آقا را مي خنداند و مي رفت ، و از اين كار خوشحال بود . مدتي تاخير كرد و خدمت حضرت نيامد وقتي خدمت آقا آمد ، آن حضرت فرمود: فلاني ، چطوري؟ حالت چطور است؟ گفت : آقا من حالي دارم كه نه خدا دوستم دارد نه شيطان ، و نه خودم ، خودم را دوست دارم . آقا فرمود: اين كه معما شد ، مگر مي شود كسي را هم خدا، هم شيطان ، و هم خودش دوست نداشته باشد؟ گفت : آقا ، خدا آدم متدين و متقي  وانسان متعبد و اهل خشوع وعبادت و بنده ي خالص را دوست دارد، خلوص و خشوع من نيز در حدي نيست كه ادعا داشته باشم ، پس خدا مرا دوست ندارد ، چون عبادت من آن گونه نيست  كه خدا راضي باشد . شيطان هم دوستم ندارد ، چون شيطان مي گويد  دنبالم بدو ، ولي من دنبالش نمي دوم ، مي گويد حرام بخور ، دروغ بگو، تهمت بزن ، ولي من به حرفش گوش نمي دهم . خودم هم خودم را دوست ندارم ، چون من يك آدمي مي خواهم كه پير نشود ، موهايش سفيد نشود ، مرگ سراغش نيايد ، هميشه زنده باشد، جوان باشد، مريض نشود و درد نداشته باشد . اين گونه هم كه نيستم چون پير مي شوم و هم موهايم سفيد مي شود . آقا خيلي خنده اش گرفت، به خاطر سخنان اين شخص كه اين گونه مزاح مي كرد لبخند زد. گاهي در كلام اهل بيت عليهم السلام نيز فرهنگ مزاح ديده مي شود.

منبع : سلسله سخنراني هاي استاد رفيعي ، ج 3، ص 139

بیانات مقام معظم رهبري (دام ظله العالي ) در دیدار فرماندهان لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص)_ 1375/03/20

خواص چه کسانی هستند؟ آیا قشر خاصّی هستند؟ جواب، منفی است. زیرا در بین خواص، کنار افراد با سواد، آدمهای بیسواد هم هستند. گاهی کسی بیسواد است؛ اما جزو خواص است. یعنی میفهمد چه کار میکند. از روی تصمیم‌گیری و تشخیص عمل میکند؛ ولو درس نخوانده، مدرسه نرفته، مدرک ندارد و لباس روحانی نپوشیده است. به‌هرحال، نسبت به قضایا از فهم برخوردار است.

در دوران پیش از پیروزی انقلاب، بنده در ایرانشهر تبعید بودم. در یکی از شهرهای همجوار، چند نفر آشنا داشتیم که یکی از آنها راننده بود، یکی شغل آزاد داشت و بالاخره، اهل فرهنگ و معرفت، به معنای خاص کلمه نبودند. به حسب ظاهر، به آنها عامی اطلاق میشد. با این حال جزو خواص بودند. آنها مرتّب برای دیدن ما به ایرانشهر میآمدند و از قضایای مذاکرات خود با روحانی شهرشان میگفتند. روحانی شهرشان هم آدم خوبی بود؛ منتها جزو عوام بود. ملاحظه میکنید! راننده‌ی کمپرسی جزو خواص، ولی روحانی و پیشنماز محترم جزو عوام! مثلاً آن روحانی میگفت: «چرا وقتی اسم پیغمبر می‌آید یک صلوات میفرستید، ولی اسم «آقا» که می‌آید، سه صلوات میفرستید؟!» نمیفهمید. راننده به او جواب میداد: روزی که دیگر مبارزه‌ای نداشته باشیم؛ اسلام بر همه جا فائق شود؛ انقلاب پیروز شود؛ ما نه تنها سه صلوات، که یک صلوات هم نمیفرستیم! امروز این سه صلوات، مبارزه است! راننده میفهمید، روحانی نمیفهمید!

این را مثال زدم تا بدانید خواص که میگوییم، معنایش صاحب لباسِ خاصی نیست. ممکن است مرد باشد، ممکن است زن باشد. ممکن است تحصیلکرده باشد، ممکن است تحصیل نکرده باشد. ممکن است ثروتمند باشد، ممکن است فقیر باشد. ممکن است انسانی باشد که در دستگاههای دولتی خدمت میکند، ممکن است جزو مخالفین دستگاههای دولتی طاغوت باشد. خواص که میگوییم - از خوب و بدش - (خواص را هم باز تقسیم خواهیم کرد) یعنی کسانی که وقتی عملی انجام میدهند، موضعگیریای میکنند و راهی انتخاب میکنند، از روی فکر و تحلیل است. میفهمند و تصمیم میگیرند و عمل میکنند. اینها خواصند. نقطه‌ی مقابلش هم عوام است. عوام یعنی کسانی که وقتی جوّ به سمتی میرود، آنها هم دنبالش میروند و تحلیلی ندارند. یک وقت مردم میگویند «زنده باد!» این هم نگاه میکند، میگوید «زنده باد!» یک وقت مردم میگویند «مرده باد!» نگاه میکند، میگوید «مرده باد!» یک وقت جوّ این طور است؛ این‌جا می‌آید. یک وقت جو آن طور است؛ آن‌جا میرود!

یک وقت - فرض بفرمایید - حضرت «مسلم»وارد کوفه میشود. میگویند: «پسر عموی امام حسین علیه‌السّلام آمد. خاندان بنی‌هاشم آمدند. برویم. اینها میخواهند قیام کنند، میخواهند خروج کنند» و چه و چه. تحریک میشود، میرود دُور و بَرِ حضرت مسلم؛ میشوند هجده هزار بیعت کننده با مسلم! پنج، شش ساعت بعد، رؤسای قبایل به کوفه میآیند؛ به مردم میگویند: «چه کار میکنید؟! با چه کسی میجنگید؟! از چه کسی دفاع میکنید؟! پدرتان را در می‌آورند!» اینها دور و بر مسلم را خالی میکنند و به خانه‌هایشان بر میگردند. بعد که سربازان ابن زیاد دور خانه‌ی «طوعه» را میگیرند تا مسلم را دستگیر کنند، همینها از خانه‌هایشان بیرون میآیند و علیه مسلم میجنگند! هر چه میکنند، از روی فکر و تشخیص و تحلیل درست نیست. هر طور که جوّ ایجاب کرد، حرکت میکنند. اینها عوامند. بنابراین، در هر جامعه، خواصی داریم و عوامی. فعلاً «عوام» را بگذاریم کنار و سراغ خواص برویم.

خواص، طبعاً دو جبهه‌اند: خواصِ جبهه‌ی حق و خواص جبهه‌ی باطل. عدّه‌ای اهل فکر و فرهنگ و معرفتند و برای جبهه‌ی حق کار میکنند. فهمیده‌اند حق با کدام جبهه است. حق را شناخته‌اند و براساس تشخیص خود، برای آن، کار و حرکت میکنند.اینها یک دسته‌اند. یک دسته هم نقطه‌ی مقابل حق و ضد حقّند. اگر باز به صدر اسلام برگردیم، باید این طور بگوییم که «عدّه‌ای اصحاب امیرالمؤمنین و امام حسین، علیهما السّلام هستند و طرفدار بنی‌هاشمند. عدّه‌ای دیگر هم اصحاب معاویه و طرفدار بنی‌امیّه‌اند.» بین طرفداران بنی‌امیّه هم، افراد با فکر، عاقل و زرنگ بودند. آنها هم جزو خواصند.

پس خواصِ یک جامعه، به دو گروهِ خواصِ طرفدار حق و خواصِ طرفدار باطل تقسیم میشوند. شما از خواص طرفدار باطل چه توقّع دارید؟ بدیهی است توقّع این است که بنشینند علیه حق و علیه شما برنامه‌ریزی کنند. لذا باید با آنها بجنگید. با خواص طرفدار باطل باید جنگید. این‌که تردید ندارد.

همین‌طور که برای شما صحبت میکنم، پیش خودتان حساب کنید و ببینید کجایید؟ این‌که میگوییم سررشته‌ی مطلب، سپرده به دست ذهن؛ یعنی تاریخ را با قصّه اشتباه نکنیم. تاریخ یعنی شرح حال ما، در صحنه‌ای دیگر:
خوشتر آن باشد که وصف دلبران
گفته آید در حدیث دیگران

منبع :http://khamenei.ir

دعاي امام سجاد عليه السلام هنگام وداع ماه مبارك رمضان

…خدايا تو مقرر داشتي يكي از برگزيده هاي آن وظايف را و فريضه هاي مخصوص ماه مبارك رمضان را كه اين ماه شريف رمضان را بين ديگر ماه ها امتياز و اختصاص دادي و از تمام زمان ها و دوران روزگاران اختيار كردي و برگزيدي از جميع دوران سال اين ماه را ؛ چون نازل فرمودي در آن قرآن ، كتاب آسماني و نور را،و كامل تر گردانيدي در آن ماه نور ايمان بندگان را و روزه را بر مردم واجب فرمودي و تشويق فرمودي به اقامه ي نماز و جلال بخشيدي به ماه رمضان به واسطه ي شب قدر كه به تر است از هزار ماه ؛ پس برتري دادي به ما به سبب آن بر ساير ملت ها  و برگزيدي ما را به فضيلت روزه اش بين اهل ملل عالم و ما هم به فرمان تو روز را روزه داشتيم و قيام كرديم به اقامه ي نمازبه ياري تو  شب را و از انجام روزه و نمازش ، منظور ما اين بود كه در معرض رحمتت در آييم و سببي انگيزيم تا قابل احسانت شويم ؛ چنانكه منظور تو هم همين [است] و از طاعاتي كه ما را تشويق كردند (؟) ، بي نيازي و آنچه بندگان از فضل و كرمت در خواست مي كنند ، بخشنده ي بي عوضي و بسيار نزديكي به هر بنده اي كه تقرب به تو مي جويد . ميان ما با رتبه ي شرافت اقامه فرمود و ما با اين ماه ، هم صحبت نيكو شديم و بهره يافتيم به ترين سود را بين اهل عالم و پس از آن كه مدت اين ماه به اتمام رسيد و زمانش سپري شد و عدد ايامش به پايان آمد ، مفارقت كرديم از او و با او هنگام فراق وداع كرديم ؛ وداع كسي كه درد فراقش بر ما مشكل بود و غمگين و وحشتناك ساخت مفارقتش ما را؛ ولي بر ما حكم حتم گرديد. عهد محبتش هميشه در قلب ما محفوظ و حرمت و جلالش محفوظ و اداي حق وي بر ما[ لازم است] ؛ لذا ما مي گوييم :

سلام و تحيت ما بر تو اي ماه خداي بزرگ و اي عيد مبارك دوستان خدا !

سلام ما بر تو اي گرامي ترين يار و مونس ما از همه دوُر روزگارو اي به ترين ماه عزيز از گردش تمام ايام وساعت زمان !

درود ما بر تو اي ماهي كه آرزوها در اين ماه به اجابت نزديك شده و منتشر مي شود كار خير بيش تر از اهل ايمان !

سلام بر تو كه همدم ما بودي و با عزت و قدرت نزد همه [بودي ] و فقدانت دل ها را نالان كرد .تو در گذشتي و درد فراقت دل ها را دردناك نمود .

درود بر تو كه چون به ما روي آوردي ، با تو انس و الفت داشتيم و چون منقضي شدي ، همه ي دل ها را وحشتزده و محزون  كردي .

سلام بر تو كه در اثر همجواري تو دل ها رقت وشفقت با هم داشت و گناه ، كم تر از بندگان صادر مي شد.

درود بر تو كه ياري مي نمودي ما را بر عليه شيطان و خوش رفيقي بودي كه طريق احسان را بر ما آسان مي كردي

سلام بر تو كه چقدر آزاد شدگان در تو بسيار است و آن كس كه احترام تو را كاملا رعايت كرده چقدر سعادتمند گرديد

…

سلام بر تو و برشب قدر تو كه به تر است از هزار ماه .

درود برتو اي ماه ! ديروز چقدر حرص و اشتياق به ديدارت داشتيم و باز چقدر شوق ما به ديدارت شديد تر خواهد بود!

سلام بر تو وبر فضيلتت كه دريغا امروز از آن محروم شديم و درود بر بركات ايام گذشته ات كه از ما منقطع گرديد .

پروردگارا ! ما شايستگي بر اين ماه داشتيم كه به اين ماه ، ما را شرافت دادي و براي انجام روزه و عباداتش به كرمت موفق نمودي هنگامي كه اشقيا شرافتش را نشناختند و از فضيلت بركاتش محروم ماندند .

اي خدا! تويي ولي ّ نعمت ما كه به معرفت ، اين ماه را برگزيدي و به آدابش ما را هدايت كردي  وما با همه ي تقصير بار خدايا ! به توفيق تو بر انجام روزه و نماز قيام كرديم و اندكي از وظايف بسيار اين ماه را ادا نموديم .

پروردگارا ! پس تو را ستايش مي كنيم و اقرار به زشتكاري خود و اعتراف به ناقص بودن اعمالمان داريم و براي تو ما رادر دل ها عقده ي پشيماني است و بر زبان ها با صدق عذر خواهي؛ پس تو اجر كامل بخش بر آنچه از اعمال ، ضايع و تفريط كرديم ؛ كه از فضل و كرم مرغوب تو است كه عوض قرار دهيم به جاي انواع ذخيره هاي مرغوب پر بها

اي خدا! عذر ما را از كوتاهي در حق بندگي ات به واجب ، از لطف وكرم بپذير و اي خدا ! كرم كن و همين عمري كه اكنون دارم ، به ماه رمضان سال ديگر برسان و چون ما را به ماه رمضان آينده رسانيدي ، ما را ياري كن و به فيض عبادت شايسته ي حضرتت نائل ساز و بر اداي نماز و طاعتت ، بدان گونه كه شايسته ي تو است ، لايق ساز و ما را در جريان اعمال شايسته اي قرار ده كه تدارك حق طاعتت را در دو ماه مذكور از ماه هاي روزگار توانيم كرد.

پروردگارا ! بر محمد و آلش درود فرست و جبران فرما مصيبت ما را به فراق اين ماه مبارك در روز عيد فطر و عيد ما را مبارك گردان و مقرر فرما به ترين ايام روزگاري كه بر ما گذشته است از حيث جلب عفو و محو گناه و در گذر از جميع گناهان پنهان و آشكار ما …

فرازهايي از دعاي 45 صحيفه سجاديه (به صورت تلخيص)، ترجمه ي مهدي الهي قمشه اي ، ص 217-211

اخلاص امير مومنان (عليه السلام)

در كتاب «الغارات»ديدم كسي به امير المومنين عليه السلام عرض كرد: آقا ، تا كي صدقه مي دهيد؟ دائم پول هايتان را به مردم مي دهيد! حضرت فرمود: اگر بدانم يكي از آن ها واقعا پذيرفته شده متوقف مي شوم اما خبر ندارم كه آيا قبول شده يا نشده است . اين را اخلاص مي گويند ، وقتي امامي كه همه ي زندگي اش اخلاص است  چنين مي گويد ديگر انسان نبايد باورش شود و براي خودش حساب باز كند .

منبع: سلسله سخنراني هاي استاد رفيعي ، ج 3، ص 325